Vertrouwen als valkuil

Het opstappen van minister en staatssecretaris van Justitie en Veiligheid heeft alles met vertrouwen te maken. Een riskant woord dat we vaak met loyaliteit verwisselen. Je schenkt iemand vertrouwen omdat hij het goed meent en dus goed doet. In het slechtste geval ben je chantabel. Je weet immers niet wat de ander met jouw vertrouwen doet. Een lastige situatie ontstaat als de ander iets doet waarvan hij weet dat jij dat niet zou verwachten. Hij schaamt zich ervoor en houdt het incident of de vergissing onder de pet en waardoor het lijkt weg te zakken in de vergetelheid. We gaan vaak uit van vertrouwen en loyaliteit, zeker als we de persoonlijke integriteit van een collega hoog achten. Tot op zekere hoogte is dat goed. Besturen is mensenwerk, ook op het hoogste niveau, zei de Amsterdamse burgemeester Van der Laan in Het Parool. Maar teveel vertrouwen heeft, zoals deze week bleek, ook een risico.

Eerlijkheid heeft steun nodig

Mensen hebben naast hun eerlijkheid hun eigenheid, zeker als ze een machtspositie hebben. ‘Houwdegens’ of ‘crimefighters’, zoals de bewindspersonen ironisch bekend staan, kunnen of willen een fout vaak niet toegeven. In de zaak van de € 4 miljoen groeide het ‘op eigen houtje regelen’ en het ‘halsstarrig hameren op vertrouwen’ uit tot een onontkoombare valkuil. We weten niet of de ambtenaren de informatie hebben achtergehouden of dat de bewindspersonen hun waarschuwende medewerkers hebben genegeerd. De kwestie geeft echter genoegzaam aan dat openbaar bestuur niet gaat zonder transparantie en openheid. De menselijke neiging twijfelachtige zaken onder de pet te houden, hebben we allemaal. Naast een cultuur van elkaar aanspreken, is een onafhankelijke pers als luis in de pels van bestuurders – hoe onbarmhartig soms ook voor betrokkenen – onontbeerlijk voor de democratie en de rechtstaat.

 Henk Bruning