Samen leven

Het vluchtelingenprobleem legt een zware wissel op de samenleving. Vol met maatschappelijke spanningen en dilemma’s. Kunnen de beginselen van goed bestuur en integriteit ons helpen de juiste beslissingen te nemen?

Moreel juist handelen is een beslissing nemen die in overeenstemming is met onze waarden zoals medemenselijkheid, veiligheid, gastvrijheid, eerlijk delen, solidariteit en vrijheid. Een moreel juiste beslissing houdt rekening met de rechten, belangen en wensen van al diegenen die baat of schade kunnen hebben van onze beslissing. Om een voorbeeld te noemen: een gemeente geeft burgers uitzicht op een woning. De komst van een groep vluchtelingen uit Syrië levert de gemeente een dilemma op: Moet ik onze burgers wel of niet een langere wachttijd geven?

Het opnemen van vluchtelingen gaat gepaard met emoties. Soms speelt angst voor het vreemde of een serieuze bezorgdheid over de toekomst van onze beschaving. Vaak is er betrokkenheid met het lot van ontheemden die na een bloedige oorlog nu, angstig en verlaten, hunkeren naar veiligheid en erkenning van hun persoonlijkheid. Hoe moeten we met die opeenhoping van emoties, gevoelens, wensen en angsten omgaan?

Onderzoek en dialoog

In de eerste plaats elkaar serieus nemen en samen zoeken naar de argumenten achter de emoties. Vervolgens met elkaar onderzoeken welke argumenten voor of tegen een beslissing pleiten. Beslissingen worden gedragen door onze waarden. Juist het benoemen van waarden biedt ruimte voor een dialoog. We herkennen en erkennen immers elkaars beginselen. Het gezamenlijk dilemma onderzoek geeft rust en bezinning en laat ook de schade zien van onze beslissing voor betrokkenen. Het kennen van de schade biedt de mogelijkheid tot compensatie. Om bij het voorbeeld van de woningtoewijzing te blijven: burgers of vluchtelingen kun je uitleggen waarom een van hen moet wachten. Om die wachttijd acceptabel te maken kan de gemeente wel zekerheid bieden over de nieuwe datum van woningtoewijzing en eventueel een schadevergoeding voorstellen zoals het bijdragen aan de kosten van de inrichting of, als de vluchteling moet wachten, tot het geven van een alternatief en een opleiding.

Er zijn meer dilemma’s. Zoals de vestiging van centra voor vluchtelingen, het wel of niet terugsturen van mensen, het wel of niet benutten van de kennis en vaardigheden van burgers uit Syrië en andere landen voor onze samenleving. Laten we eerlijk zijn: vluchtelingen bieden natuurlijk ook kansen. Een mooi voorbeeld is de inzet van hen als vrijwilliger in enkele verzorgingshuizen.

In Nederland zijn we trots op onze waarden. Tolerantie, gerechtigheid, veiligheid, vrijgevigheid, openheid, gezondheid hebben geleid tot een goede bestuur. Veel mensen in andere landen delen onze waarden, hoewel die nog niet zijn geworteld in het politieke, culturele, religieuze en rechtssysteem. De noodgedwongen ontmoeting tussen hen en ons biedt de mogelijkheid om ideeën uit te wisselen. Om internationaal de gerechtigheid te versterken en tolerantie en openheid normaal te maken. Goed bestuur en integriteit zijn taaie zaken. Maar elke stap die we nu zetten, vermindert het risico op nieuwe oorlogen en de onmenselijke grillen van dictators en terroristen. Het dilemma om wel of niet de huidige leiders in het Midden Oosten in hun kraag te vatten is onherroepelijk verbonden met de dilemma’s van ons en de vluchtelingen in eigen land.

Fermheid en uitlegbaarheid

Dilemma’s vereisen fermheid van ons zelf en onze bestuurders om beslissingen te nemen en die in volle openheid uit te leggen. Schade is vaak onvermijdelijk en pijnlijk. Compensatie bieden moet die nadelen verzachten. Ingrijpende dilemma’s verdienen nuchterheid en gepassioneerdheid. Het iedereen serieus nemen versterkt onze eigenwaarde en maakt integriteit praktisch toepasbaar.

Henk Bruning