Maken we van heel Nederland Schiphol?

Het besluit om Schiphol te ontlasten met Lelystad is in een impasse geraakt. Omwonenden klagen over herrie en uitlaatgassen; gedeputeerden voelen zich overvallen; een wethouder heeft het over lusten en lasten; de minister houdt vast aan 2019; Schiphol zwijgt; en Tweede Kamer fracties pleiten voor uitstel.

Hoe komen we hier uit?

De man die deze impasse moest voorkomen is Hans Alders. Met zijn Alderstafel Lelystad heeft hij, al dan niet per ongeluk, een vergissing gemaakt. Een negatief advies van de Luchtverkeersleiding dat Lelystad eigenlijk niet mogelijk is zonder de bewoners te hinderen, vinden betrokkenen onvoldoende gecommuniceerd. Dat advies is nu openbaar. In mijn interview in 2007 voor ‘Dilemma’s aan de top’ zei Alders: ‘De winst van de aandacht voor integriteit is dat we ons bewust zijn van onze kwetsbaarheid als openbaar bestuur. …Mijn boodschap is altijd: kijk achter de feiten en bij twijfel altijd melden.’ De vraag is waarom Alders die vergissing niet toegeeft of anderszins uitlegt waarom hij zo heeft gehandeld. Het onderwerp is een goed voorbeeld om vanuit het oogpunt van goed bestuur van een complexe maatschappelijke situatie te leren. De minister wil een beslissing nemen. Maar kan zij dat wel? Dat lijkt er niet op want de discussie is niet meer te volgen. Er zijn teveel open vragen, teveel nieuwe feiten: het ministerie beschikt niet over de vereiste kennis en deskundigheid; de herverdeling van het luchtruim is niet geregeld; en provincies en gemeenten komen met nieuwe argumenten. In een dilemma onderzoek zou de conclusie zijn: we nemen nu geen beslissing, want meer onderzoek is nodig. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Dat vereist echter wel moed!

Dilemma achter het dilemma

Laten we de luchtvaart boven Nederland met Schiphol en zijn dependances onbeperkt doorgroeien? Dat is het echte onderliggende dilemma! Want Schiphol zit inmiddels aan de limiet van de overeengekomen 500.000 starts en landingen. De druk van KLM en Schiphol is immens. Maar ook de maatschappelijke druk vanwege ‘Lelystad’ is groot. Economisch belang en welvaart strijden met leefklimaat, gezondheid en welzijn. KLM directeur Elbers wil praten over die keuze en geeft alvast een voorschot. ‘Het twee jaar op slot gooien van Schiphol is niet verstandig. We hebben de ruimte nodig om te groeien.’ Die ruimte vragen echter ook de inwoners en vakantiegangers in Gelderland en Overijssel om normaal te kunnen wonen en te genieten van de natuur om zich heen. Het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de Toekomst’ belooft een nieuwe Luchtvaartnota voor 2020-2040. Over de leefomgeving zegt het akkoord: Belangrijk is dat we ruimte houden voor natuur, woningen, werk en recreatie’.

Het dilemma ‘Lelystad’ laat de kwetsbaarheid van het openbaar bestuur zien. Lef en moed zijn nodig om twijfel toe te laten. In het kader van de nieuwe Luchtvaartnota zou het de minister en de Tweede Kamer sieren om het echte dilemma op tafel te leggen en met alle betrokkenen zorgvuldig de argumenten, inclusief de gevolgen en smoezen, op een rij te zetten. Dan komen de echte waarden waar we als samenleving voor willen staan boven drijven, wordt de beslissing uitlegbaar en herstelt zich het vertrouwen tussen burgers en openbaar bestuur.

Henk Bruning