Bestuur en topambtenaar: spoor bijster

Als docent HRM beoordeel ik veel scripties, o.a. die over het UWV. De probleemanalyse is steevast gelijk. In 2012 halveerde het kabinet het budget omdat UWV het werk digitaal moet verrichten. Ondanks het massaontslag blijft de hoofddirectie streven naar excellente dienstverlening met de invoering van zelfsturende teams. Recente nieuwsberichten stemmen somber. “UWV keert illegaal levenslange uitkeringen toe. Topman geeft uitleg over grootschalige WW-fraude: Niet genoeg prioriteit. PvdA VVD onderzoeken of het UWV op de schop moet. Zij geven aan dat het met goed bestuur slecht is geregeld. Minister Koolmees geeft aan dat hij aan oplossingen werkt.” Op deze manier husselen politiek en professionals hun rollen door elkaar. achter De politiek geeft aan wat er moet gebeuren; goed opgeleide ambtenaren worden geacht aan te geven of en zo ja hoe zij denken dat wat te realiseren. Niet voor het eerst in de geschiedenis bemoeit de politiek zich met de werkwijze binnen ambtelijke organisaties. Lang geleden moest de Belastingdienst naast het innen van belastingen ook uitkeringen gaan verzorgen. Alsof je de in- en verkoopafdeling bij elkaar zet. Fataal! Ook de Belastingdienst kampt met grote problemen en kan de basiswaarden geloofwaardigheid, verantwoordelijkheid en zorgvuldigheid nauwelijks meer realiseren. Het UWV hangt nu aan de schandpaal. Was dit te voorkomen geweest?

Aansporen 

In 2007 interviewde ik de toenmalig directeur van de Belastingdienst over integriteit. Zij zei: “Essentieel is durf. Er zijn maar weinig mensen écht autonoom. Je moet ook neen durven zeggen tegen je politieke opdrachtgevers, als iets echt niet uitvoerbaar is. Dan moet je ook niet bang zijn je baan te verliezen.” Die lef ontbreekt bij huidige ambtelijke topbestuurders. Zij nemen voor zoete koek onrealistische politieke beslissingen en zetten die om in fataal beleid. De moed zit ook niet bij de politieke bestuurders. Kom niet met oekazes  maar pleeg overleg met de ambtenaren over doel en middel. Met als tragisch resultaat dat van medewerkers het onmogelijke wordt geëist, de samenleving verward raakt en is opgezadeld met enorme onkosten. En passant daalt het vertrouwen in de overheid drastisch. Intussen trekken vakmensen in hun scripties de juiste conclusies om de organisatie excellent te laten functioneren. Zij blijven bij hun leest. Helaas tonen directies ook hier gebrek aan moed en doorpakken. Met de aanbevelingen wordt bitter weinig gedaan. Het is tijd dat politieke bestuurders en topambtenaren zich serieus afvragen of zij nog wel de juiste persoon in de juiste functie zijn. Zo niet, maak dan plaats!

Henk Bruning